اقامت نوزاد در هلند در سال ۲۰۲۵: راهنمای کامل برای فرزندان متولد والدین دانشجو یا دارای اقامت کاری

دغدغه پدر و مادرهای ایرانی در هلند

تولد فرزند در یک کشور خارجی، به‌ویژه برای خانواده‌هایی که با اقامت تحصیلی یا کاری در آن کشور زندگی می‌کنند، همیشه با سوال‌ها و نگرانی‌های حقوقی همراه است. والدین ایرانی که در هلند اقامت موقت دارند، اغلب نمی‌دانند که وضعیت اقامت نوزادشان چگونه تعیین می‌شود، و چه اقداماتی باید انجام دهند تا کودک بتواند به‌صورت قانونی در هلند بماند.

یکی از تصورات رایج اما اشتباه در میان مهاجران این است که تولد کودک در خاک اروپا به‌طور خودکار منجر به دریافت تابعیت یا اقامت دائم می‌شود. در حالی‌که در هلند، قانون تابعیت بر اساس اصل خون (jus sanguinis) عمل می‌کند، نه اصل خاک (jus soli). این بدان معناست که تابعیت کودک به تابعیت والدین بستگی دارد، نه به محل تولد.

در نتیجه، حتی اگر فرزند در یکی از بیمارستان‌های هلند متولد شود، بدون اقدام رسمی از سوی والدین برای ثبت تولد و درخواست اقامت، کودک نه تابعیت هلند را دریافت می‌کند و نه به‌صورت قانونی در کشور محسوب می‌شود. این وضعیت، در صورت بی‌توجهی، می‌تواند منجر به بی‌تابعیتی، عدم دسترسی به خدمات درمانی، و حتی مشکلات حقوقی در آینده شود.

این مقاله با هدف پاسخ‌دادن دقیق به دغدغه‌های خانواده‌های ایرانی، طراحی شده تا همه مراحل قانونی، مدارک لازم، تفاوت‌های بین انواع اقامت، و به‌روزرسانی‌های حقوقی سال ۲۰۲۵ را به‌صورت روشن، مرحله‌به‌مرحله و مستند توضیح دهد.

📌 نکته کلیدی: هلند، کشوری با سیستم تابعیت بر پایه “خون” است، نه “خاک”. تولد در خاک هلند به‌تنهایی هیچ حق تابعیتی ایجاد نمی‌کند.

آیا تولد در هلند به‌معنای تابعیت است؟

بسیاری از خانواده‌های مهاجر، به‌ویژه آن‌هایی که تجربه زندگی در کشورهای مختلف را نداشته‌اند، گمان می‌کنند تولد کودک در خاک یک کشور اروپایی مساوی با دریافت خودکار تابعیت آن کشور است. این تصور، ریشه در نظام حقوقی کشورهای محدودی مانند ایالات متحده آمریکا دارد که تابعیت را بر اساس اصل «حق خاک» (jus soli) اعطا می‌کنند. اما در هلند، واقعیت کاملاً متفاوت است.

نظام حقوقی هلند تابع اصل خون (jus sanguinis) است. این اصل بدین معناست که تابعیت کودک به تابعیت والدین او بستگی دارد، نه به محل تولد. بنابراین، صرف تولد یک کودک در خاک هلند، هیچ حق خودکاری برای دریافت تابعیت هلندی ایجاد نمی‌کند. کودک تنها در صورتی می‌تواند شهروند هلند محسوب شود که حداقل یکی از والدینش، در زمان تولد او، تبعه رسمی هلند باشد.

البته استثناهایی محدود و خاص نیز در قوانین تابعیت هلند پیش‌بینی شده است. برای مثال، در شرایطی که کودکی برای مدت طولانی در هلند زندگی کرده باشد و تابعیت هیچ کشوری را نداشته باشد (بی‌تابعیت باشد)، می‌توان از طریق مسیرهای حقوقی خاص مانند «درخواست تابعیت اضطراری» اقدام کرد. یکی از این موارد در سال ۲۰۲۴ در روتردام گزارش شد، جایی که یک کودک ایرانیِ بی‌تابعیت پس از سه سال زندگی مداوم در هلند، تابعیت دریافت کرد؛ آن هم به استناد بند اصلاح‌شده قانون مدنی هلند در حمایت از کودکان بی‌تابعیت.

برای مقایسه، در فرانسه اصل خاک با شروطی محدود اجرا می‌شود و کودکی که در خاک فرانسه متولد شده و برای چند سال در آن‌جا اقامت داشته باشد، می‌تواند تابعیت دریافت کند. در آلمان نیز اگر والدین کودک حداقل هشت سال در آن کشور اقامت قانونی داشته باشند، فرزند متولد در آنجا ممکن است واجد شرایط تابعیت شود. در مقابل، هلند از این نظر محافظه‌کارتر عمل می‌کند.

📌 واقعیت قانونی: در هلند، تولد در خاک کشور به‌تنهایی هیچ‌گونه حقی برای دریافت تابعیت ایجاد نمی‌کند، مگر در شرایط بسیار خاص و استثنائی که نیازمند اثبات بی‌تابعیتی و زندگی مستمر باشد.

مراحل قانونی ثبت تولد کودک در هلند

اولین گام پس از تولد کودک در هلند، ثبت رسمی آن در سیستم حقوقی این کشور است. این مرحله برای اخذ اقامت کودک، دریافت مدارک رسمی، و حتی اقدامات قانونی بعدی مانند بیمه و خدمات درمانی، الزامی است. فرآیند ثبت تولد شامل دو مرحله اصلی است: ثبت در شهرداری محل تولد (gemeente) و ثبت در سفارت ایران برای اخذ شناسنامه ایرانی.

ثبت تولد در شهرداری هلند (gemeente)

بر اساس قوانین مدنی هلند، والدین یا نماینده قانونی کودک موظف‌اند ظرف ۳ روز کاری پس از تولد، برای ثبت تولد به شهرداری محل تولد مراجعه کنند. این ثبت معمولاً توسط پدر یا یکی از والدین صورت می‌گیرد.

مدارک مورد نیاز برای این مرحله عبارتند از:

• گواهی تولد صادرشده توسط بیمارستان
• پاسپورت والدین
• اجازه اقامت والدین (Residence Permit یا Sticker IND)
• BSN (شماره خدمات شهروندی) در صورت وجود

پس از ثبت، شهرداری یک گواهی رسمی تولد (geboorteakte) صادر می‌کند. این سند پایه‌ای‌ترین مدرک هویتی کودک در سیستم هلند محسوب می‌شود و برای درخواست اقامت نزد IND ضروری است.

ثبت تولد در سفارت جمهوری اسلامی ایران

والدین ایرانی موظف‌اند تولد فرزند را نزد سفارت ایران در لاهه نیز ثبت کنند تا فرزند، شناسنامه ایرانی دریافت کند. برای این مرحله، معمولاً باید نسخه ترجمه‌شده و رسمی geboorteakte به فارسی، به همراه مدارک شناسایی والدین و عکس کودک ارائه شود.

دریافت شناسنامه ایرانی برای نوزاد، هم به لحاظ هویتی و هم برای اقدامات کنسولی بعدی (مانند صدور گذرنامه کودک)، ضروری است. همچنین در صورت نیاز به بازگشت موقت به ایران یا استفاده از برخی خدمات بین‌المللی، وجود این سند حیاتی خواهد بود.

📌 نکته مهم: عدم ثبت تولد در مهلت مقرر ممکن است منجر به مشکلات حقوقی، جریمه، یا تاخیر در روند اخذ اقامت کودک شود.

اقامت کودک: وابسته به نوع اقامت والدین

در نظام مهاجرتی هلند، وضعیت اقامت کودک به‌شدت وابسته به وضعیت اقامت والدین است. کودکانی که در هلند متولد می‌شوند، به‌صورت خودکار اقامت یا تابعیت دریافت نمی‌کنند. بنابراین، پس از ثبت تولد، خانواده‌ها باید برای دریافت اقامت مستقل کودک اقدام کنند، که این اقامت اصطلاحاً مشتق‌شده (afgeleide verblijfsvergunning) از اقامت والدین محسوب می‌شود.

اما نکته کلیدی اینجاست که نوع اقامت والدین—تحصیلی، کاری، دائم یا پناهندگی—به‌شدت بر نوع و شرایط اقامت کودک تأثیر می‌گذارد. در ادامه، هر کدام از این سناریوها را به تفکیک بررسی می‌کنیم.

اگر والد دارای اقامت تحصیلی باشد

دانشجویان بین‌المللی در هلند معمولاً دارای اقامت موقت هستند که به تحصیل در یک مؤسسه آموزشی خاص محدود است. اگر فرزند آن‌ها در طول این اقامت متولد شود، باید درخواست اقامت کودک تحت عنوان «خانواده فرد دارای اقامت موقت تحصیلی» ارائه شود.

در این سناریو:

• اقامت کودک محدود به مدت اقامت دانشجو است
• نیاز به اثبات تمکن مالی اضافی وجود دارد (حداقل ۱۳۰۰ یورو در ماه) برای پوشش هزینه‌های کودک
• بیمه درمانی مخصوص برای کودک الزامی است (در برخی موارد با هزینه بالا)
• IND هر درخواست را جداگانه بررسی می‌کند و در صورت نبود تمکن مالی یا مدارک بیمه، ممکن است درخواست را رد یا تأخیر دهد.

اگر والد دارای اقامت کاری باشد

والدینی که تحت ویزای کاری (مثل highly skilled migrant) در هلند مشغول به کار هستند، نیز باید برای کودک خود درخواست اقامت بدهند. اما شرایط در این حالت نسبت به حالت تحصیلی ساده‌تر و پایدارتر است.

در این سناریو:

• اقامت کودک تا پایان اعتبار اقامت والد شاغل معتبر است
• نیاز به تمکن مالی رسمی نیست اگر درآمد والد طبق قرارداد کاری معتبر باشد
• بیمه درمانی کودک تحت پوشش والد قرار می‌گیرد
• دسترسی به مهدکودک و خدمات عمومی برای کودک تسهیل می‌شود
• در برخی موارد، اگر والد به‌زودی اقامت دائم دریافت کند، اقامت کودک نیز به‌راحتی قابل تمدید یا تبدیل خواهد بود.

اگر والد دارای اقامت دائم یا پناهندگی باشد

در صورتی‌که یکی از والدین اقامت دائم (duurzaam verblijf) یا وضعیت پناهندگی معتبر داشته باشد، شرایط برای کودک بسیار بهتر است. در این حالت، IND معمولاً اقامت بلندمدت برای کودک صادر می‌کند و مسیر اخذ تابعیت نیز در آینده بازتر خواهد بود.

در مورد والد پناهنده، اقامت کودک نیز در قالب “اقامت حمایتی” اعطا می‌شود و معمولاً شامل دسترسی به خدمات درمانی، آموزشی و اجتماعی می‌گردد.

سناریوی خاص: والد مجرد با اقامت

در مواردی که فقط یکی از والدین اقامت دارد (مثلاً مادر دانشجو است و پدر در ایران زندگی می‌کند)، IND به‌شدت روی اثبات حضانت، زندگی مشترک، و وابستگی کودک به والد دارای اقامت تمرکز می‌کند.

در این حالت:

• مدارک حضانت قانونی یا عدم‌دسترسی به والد دیگر نیاز است
• احتمال رد درخواست در صورت ابهام در وضعیت خانوادگی وجود دارد

تصمیم‌گیری IND: عوامل تأثیرگذار

IND هر درخواست اقامت کودک را به‌صورت مستقل ولی در چارچوب اقامت والد بررسی می‌کند. عواملی مثل:

• وضعیت مالی والد
• مدت‌زمان باقی‌مانده از اقامت
• نوع بیمه
• شرایط خانوادگی

در تصمیم نهایی تأثیر مستقیم دارند.

📌 مثال واقعی: در سال ۲۰۲۴، خانواده‌ای با اقامت تحصیلی در دانشگاه دلفت، پس از تولد فرزندشان و عدم ارائه بیمه معتبر کودک، با ریجکت اولیه مواجه شدند. پس از ارائه بیمه و اثبات درآمد، پرونده در تجدیدنظر پذیرفته شد.

تفاوت اقامت کودک در سناریوهای مختلف

نوع اقامت کودک در هلند، بسته به وضعیت اقامت والدین، می‌تواند تفاوت‌های قابل توجهی داشته باشد — از نوع مجوز صادرشده گرفته تا دسترسی به بیمه و خدمات عمومی. در جدول زیر، مهم‌ترین سناریوهای معمول برای خانواده‌های ایرانی را مقایسه می‌کنیم.

📊 جدول تطبیقی اقامت کودک در سناریوهای مختلف والدین: